علل ريزش درمعدن

   ريزش سقف وديواره كارگاههاي معادن زيرزميني به دلايل مختلفي صورت مي گيردكه مبنابه وضعيت هاي مختلف ممكن است يك ياچندعامل دروقوع آنهادخالت داشته باشد.مهمترين علل ريزش به شرح زيراست:

 فشارطبقات فوقاني؛ موادمعدني وكليه طبقات موجوددراعماق زمين درحالت طبيعي دروضعيت فشار متعادل قراردارندولي دراثرحفرتونل ها.كارگاه هاي زيرزميني تعادل مذكوربرهم ميخوردودرنتيجه تا قبل ازبرقراري مجدد تعادل سنگهاي اطراف متحمل نيروهاي اضافي گرديده كه درآنهابصورت تغيير شكل ظاهرميشود،پديده تغييرشكل دراجسام مختلف وازجمله سنگ هادردومرحله ارتجاعي وخميري صورت مي گيرد.اگرنيروهاي وارده برسنگهادرحدي باشدكه تغيير شكل فاصله ازحدارتجاعي تجاوزنكند قسمت هاي حفرشده بدون آنكه نيازي به وسيله نگهداري داشته باشندمدتهاهمچنان پايدارباقي خواهند ماند.مثلاًهرگاه يك تونل درداخل سنگ هاي محكم مانندماسه سنگ ياگرانيت حفرشوداحتياجي به وسيله نگهداري نخواهدداشت وريزشي بوقوع نخواهدپيوست،اماازآنجايي كه درحالت كلي سنگهاچندان مقاوم نبوده وابعادكارمعدني نيزبزرگ است لذاتغييرشكل خميري ازهم گسيخته شده وباعث ريزش سقف وديواره كارمعدني خواهدشد.مثلاًهنگامي كه رگه زغال سنگي استخراج مي شودسقف كارگاه تحت تاثيروزن طبقات بالايي شكم مي كندوسبب ايجادشكافهايي درخودمي شودكه اين امرممكن است سبب ريزش قسمتهايي ازسقف بشود.

 جنس چينه هاوسنگها؛ يكي ازعوامل مهمي كه درچگونگي وسرعت نشست وريزش كمربالاي كارگاه

هاي زيرزميني تاثيرفرواني داردجنس چينه هاوسنگ هاي وپيرامون آن است بطوري كه گاه مشاهده مي شودواكنش وجنس سنگ هاي مذكورسبب مي شودكه ريزش رخ ندهد.بعضي ازموادشيست وزغال سنگ قبل ازآنكه كه ريزش كنندبه طرف كف كارگاه خميده شده ودرنتيجه تكه هاي كوچك سنگ ازآنهاجدامي شودوسقوط مي كندكه همين مسئله سبب مي گرددكارگردان متوجه خطرريزش بشوندوپيش بيني هاي

لازم رابعمل آورندوحال آنكه سنگها ي سخت مانندماسه سنگ وسنگ آهك تقريباًناگهان فرومي ريزد. استحكام سقف كارگاه تااندازه زيادي به ساختمان وجنس سنگ كمربالاي آن بستگي داردازهمين روي بعضي ازكارگاه هانيازبه چوب بست ونگهداري مطمئن تري دارند.درمعادن  زغال سنگ دربالاي كمربالا رگه هاي نازك ديگري موازي بارگه اصلي وجوددارندكه سبب جداشدن كمربالاازسقف وفروريختن آن مي شوند.

3. روش استخراج ؛ عدم تناسب روش شبكه بندي تونل هاوكارگاهاي معدن واندازه وابعادآنهاباشرايط طبيعي كانساروبطوركلي انتخاب سيستم نادرست استخراج مي تواندعامل پيدايش خطر ريزش وسقوط كمربالاباشد.بعنوان مثال مي توان ازخطر دررفتن زيادي ازكارگران شده است.درروش مذكورماده معدني رابه شكل اطاق هاي استخراج مي كنندوبراي نگهداري سقف قسمتي ازماده معدني رابصورت پايه باقي مي گذارند.اين پايه هادربعضي ازمواقع براثرفشارسنگ هاوطبقات بالابطورناگهاني اززيرسقف كارگاه در ميرودوايجادخطربزرگي مي كندبدين ترتيب كه پايه هاهمراه باصداي مهيب خردومنهدم مي شودوسبب ازبين رفتن سايراستحكامات وچوب بست هاوبه دنبال آن له شدن وسايل وتجهيزات وافرادداخل معدن مي گردد.خطردررفتن پايه هادرمعادن زغال سنگ چندان زياد نيست زيرااغلب لايه هاي زغال دارازنوع نيست بوده ودرنتيجه فشاركف كارگاه برآمده وسقف نيزخميده مي شودوپايه هابجاي دررفتن درزيرفشار له وخوردمي شوندواگرچه خطرات ريزش ناگهاني كمتراست ولي درحال نمي توان ازآن اغماض كرد. مطالعات بعمل آمده درموردپديده فوق نشان مي دهدكه علت دررفتن پايه،شكستن وتحريك ناگهاني حجم بسياربزرگي ازسنگ هاوطبقات بالايي است كه شبيه پتكي به روي لايه هاي زرين ضربه واردمي كندو اين ضربه هاي نيزبه پايه انتقال مي يابد.

.رطوبت هوا:وجودمقداري رطوبت درهواي معدن نيزيكي ازعوامل پديدآورنده ريزش وسقوط سنك هااز سقف وديواره كارمعدني است چنان كه دربعضي ازتونل هاوراهروهاي زيرزميني كه درآغازداراي سقف و ديواره هاي مستحكمي هستندپس ازگذشت مدتي تكه سنگ هايي ازسقف وديواره هابطورخودبه خودجدا شده به همين دليل ريزش هاي صورت مي گيرد.نقش رطوبت درجداشدن تكه هاي سنگ،ورقه ورقه شدن وريزش سقف شايدبه اين دليل باشدكه هواي گرم درفصل تابستان مقدارزيادي رطوبت رادرخودنگه ميداردكه هنگام ورودبه معادن زيرزميني به علت اختلاف درجه حرارت داخل وخارج معدن رطوبت خودرا كم كم ازدست مي دهدوسبب نمناك شدن سطح ديواره وسقف راهروهاي وگالري هاي زيرزميني و بخصوص سردرتونل هامي شودوبه دنبال آن موجبات سست شدن وبرآمدگي وترك خوردن سنگ هارا فراهم مي آوردكه به نوبه خودريزش هاي كوچك.بزرگي رابه همراه دارد.تغييرات شيميايي ناشي از هوازدگي نيزدراثرسنگ هايي راكه به اندازه كافي سخت نباشدبه حالت نرم درمي آوردكه دراين حالت نيز دراثرهرگونه بي توجهي ومسامحه كاري ريزش ازسقف تقريباً قطعي است.

5. فشارگازوآب درچينه ها:گاهي اوقاف درفضاهاي خالي بوجودآمده درلابلاي طبقات وچينه هاي اطراف و بالاي رگه معدني آب ياگازهاي انفجارآميزي مانندمتان شناخته كه سبب سست شدن وريزش ديواره و سقف كارگاه مي گرددگازمتراكم شده درچنين فضايي ضمن واردكردن فشارمي تواندباتصاعدخودخطر            

را نيز توليدكند و آب موجود هم به سبب ايجاد تغييرات فيزيكي و شيميايي مانند انجماد و موجب خردشدن وسست شدن سنگ ها و در نتيجه بوجود آمدن خطرتخريب و ريزش مي شود.

روشهاي جلوگيري ازريزش

بطوركلي همانطوريكه اشاره گرديده عوامل اصلي وقوع ريزش درمعدن يعني فشارزمين،جنس سنگ هاو چينه ها،روش استخراج نادست،رطوبت،فشارآب وگازتازماني كه تحت كنترل ومراقبت قرارنداشته باشنداحتمال خطرموجوداست،ونمي توان تحت شرايط مطوئن و درمعدن به كارپرداخت ازهمين روي لازم است باانجام اقداماتي كه به شرح آنهامي پردازيم امكان ايجادخطررابه حداقل ممكن رساند:

نگاهداري سقف وديواره ها؛ دراغلب مواردكارهاي معدني مختلف راقسمتي توسط وسايل مختلف نگهداري كردازريزش آنها ژجلوگيري نمودزيراافرادي كه درداخل معادن زيرزميني كارمي كنندقبل ازهرچيزبايدازايمني سقف كارگاه خوداطمينان حاصل كنندووسايل نگهداري مي توانددراين زمينه آسودگي خاطرآنهاراتامين كند.وسايل نگهداري بايستي ماننديك چترياسپرعمل كندومانع ازريزش و نشست سقف وديواره هابرسركارگران شود.مطالب مربوط به نگهداري دردرس اصول استخراج معدن موردبحث قرارگرفته است ودر از ذكرآن خودداري مي شودوتنهابه يادآوري چندنكته كه از لحاظ ايمني حائزاهميت اكتفا مي شود:

1.هيچگاه نبايديك ستون رابدون كلاهك درزيرسقف نصب كرد.

2.اگردرسقف كارگاه ترك ياشكافي وجودداشته باشدامتدادطول كلاهك،بايدعمودامتدادشكاف باشد.

3.هيچگاه نبايدچوب رادرامتدادطولي آن اره كردزيرامقداري ازتارهاي چوب اره شده وجوب سست مي شود،دراين قبيل موارد چوب رابايدباتبروامثال آن لاشه كرد.

4.چوب بست گالري هابايدبه موقع ومطابق باسپورت مربوطه بايدموردتجديدنظرقرارگرفته و       

جديدبراي تقويت چوب بست اتخاذگردد.

5.ستون هاي چوبي رابايدازپوست وگيره تميزنموده واستفاده ازلايه وچوب هاي شكسته به عنوان ستون وباجزء ديگرچوب بست كه تحت فشارطولي قرارگرفته ممنوع است.

6.درصورت ريزش فضاي جلوي سينه كاردركارگاه استخراجي ويادرگالري پيشروي چنانچه معلوم گرددكه علت ريزش فضاي نادرست بودن ونقص پاسپورت جديدي عاري ازعيب مذكورتنظيم ومورداستفاده قرار مي گيرد.

7.تكنسين هاوسركارگران قبل مورداستفاده قراردادن پاسپورت جديدبايدباآن آشنايي كامل پيداكرده و آنراامضاءكنند.انجام كارهاي تونلي بدون پاسپورت وياعدم رعايت نكات پاسپورت ممنوع است.

8.براي كشيدن چوب وبرداشتن چوب بست(كه به منظورتعويض ياصرفه جويي درمصرف چوب انجام مي شود)بايدنخست سقف محل بدقت آزمايش شودوكاركشيدن چوب توسط افرادآزموده بوسيله طناب وحتماًازفاصله دورصورت گيرد.برداشتن بيش از2قاب چوبي يافلزي دريك زمان مجازنبوده وقبل از برداشتن هرقاب چوب بست قابهاي طرفين آن به اندازه كافي بايدتقويت وتخته كوبي شوند.

اندودن سيمان؛ راي پيشگيري ازاثرات تخريبي ومشكلات حاصله ازرطوبت كه درروي سنگهاي سقف و اطراف راهروهاوكارگاه هاي زيرزميني نقاط ضعفي ايجادمي كندپوشش هاي موادگوناگوني رامانندرنگ هاي آسفالتي وقيري وياماده اي بنام گوئيت مورداستفاده قرارمي دهند.گوئينت عموماًازسه قسمت ماسه ويك قسمت سيمان ومقداري آب تشكيل شده كه آنراتوسط دستگاهاي مخصوصي دردولايه به ضخامت5/2سانتيمتربه سقف وديواره هامي پاشند.قبل ازاقدام به اين كاربايستي تكه هاي لق وسنگ هاي سست راكاملاًجداكردوسپس درفاصله زماني كوتاهي گونيت راپاشيد.اين ماده علاوه برآنكه ازهوا خوردگي ولق شدن سنگ هاوجداره درون تونل جلوگيري مي كندسطح آن راصاف ترمي كندكه اين امردر بهبود تهويه معدن اثرمطلوبي برجامي گذارد.

خارج كردن آب وگازازطبقات؛ چون فشارحاصل ازوجودگازياآب درون چينه هاوكمربالاسبب سست شدن و ريزش آنهامي شودبايستي دراين موارداغلب درسقف وديوارودرفواصل مناسب چال هائي حفرشودتاگازيا

آب ازاين چال هابيرون زده وفشارچينه هاكاهش يابدوخطرريزش كمترشود.

بازرسي سقف ولق گيري؛ كليه كارگران وناظران فني كه درسينه كارهاي استخراج معادن زيرزميني كارمي كنندبايستي همه روزه قبل ازشروع به كاروضعيت تغييريافته كمربالاووسايل نگهداري راموردبازرسي قرار دهندتاچنانچه ازلحاظ خطر ريزش موردي مشاهده شودنسبت به رفع آن اقدام لازم بعمل آيد.براي بازديد كمربالاواطمينان ازاينكه محكم ويكپارچه است ازسه روش زيراستفاده مي كنند.

1.ازطريق صدا؛ بازدن ضربه بوسيله پتك ياتير به كمربالاآنراآزمايش مي كننداگرصدايي كه بگوش مي رسد زنگ دارباشدمعلوم مي شودكه كمربالايكپارچه ومستحكم است ومي توان به آن اطمينان كردولي اگر صداي حاصل ازضربه خفه باشدمفهوم آن اين است كه كمربالاسست وضعيف است وامكان ريزش آن وجوددارد.

2.ازطريق گوه ياخار؛ درشكاف هاي كمربالاگوه هاي چوبي يافلزي جامي دهند.افتادن گوه هادليل بربازشدن شكاف ها است واحتمالاًمتعاقب آن سقف فروخواهدريخت.

3.ازطريق لرزشي؛ اگربايك دست كمربالاراگرفته وبادست ديگربه كمك تبرياپتك ضربه اي به آن واردشود ازلرزش آن مي توان متوجه يكپارچگي كمربالاشد.لازم به يادآوري است كه درموقع ضربه زدن به كمربالا امكان ريزش آن وجودداردلذاشخصي كه مبادرت به آزمايش وبازرسي سقف مي كندبايستي درزيريك حفاظ مطمئن قرارداسته باشدتاازهرگونه آسيبي دراثرريزش مصون بماندهمچنين بازدن ضرباتي به داربست توسط يك جسم توپر مي توان آن راهم موردكنترل قرارداد. هرگاه دراثراين اقدام ازداربست صداي خفه اي بيرون بيايدمعلوم مي شودكه داربست زيربارنيست وچنانچه بعنوان تكيه گاهي براي انتقال وسايل بكاررودامكان سقوط ولغزش آن ميرود.كارهايي كه براي جلوگيري ازريزش دركارگاه هاي زيرزميني انجام مي شودبايستي تحت يك برنامه مخصوص وبوسيله مجرسترين كارگران وناظران فني بعمل آيد.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: